Reacties op criminaliteit en de effecten daarvan

Centraal in dit onderzoeksprogramma staat de vraag hoe de samenleving reageert op criminaliteit, met de nadruk op het functioneren van (inter)nationale strafrechtsystemen. De onderzoeksvragen zijn gericht op de besluitvorming, het functioneren en het uitvoeren, en de gevolgen van strafrechtelijke reacties.

Criminaliteit is een groot maatschappelijk probleem. Samenlevingen proberen criminaliteit te definiëren, te onderdrukken en te voorkomen door wetten en regels toe te passen en degenen die deze regels overtreden te straffen. Maar wat zijn daarvan de effecten en gevolgen? Werkt het systeem in de praktijk zoals bedoeld?

Alle fasen en alle betrokkenen binnen het strafrechtsysteem

Het onderzoeksprogramma bestrijkt alle fasen van het strafrechtsysteem en is gericht op alle instanties die betrokken zijn bij het proces van wetgeving, opsporing en onderzoek, berechting en veroordeling, en de tenuitvoerlegging van sancties. Denk hierbij aan de politie, officieren van justitie, rechters, advocaten, gevangenispersoneel en reclasseringsmedewerkers. Daarnaast richt het onderzoek zich op de personen die de sancties ondergaan. We beperken ons niet tot misdaden en strafrechtelijke reacties in Nederland, maar onderzoeken ook misdrijven die binnen het internationale strafrecht vallen. We bestuderen genocide, oorlogsmisdrijven en misdaden tegen de menselijkheid en de internationale strafrechtelijke reacties daarop door bijvoorbeeld het Internationaal Strafhof.

Hoe worden sancties toegepast, uitgevoerd en ervaren?

We onderzoeken welke factoren de strafrechtelijke besluitvorming beïnvloeden, waarom in bepaalde omstandigheden bepaalde beslissingen worden genomen en in hoeverre strafrechtelijke instanties en actoren als legitiem worden ervaren. Hoe worden sancties toegepast en uitgevoerd? En hoe worden die sancties ervaren door degenen die veroordeeld zijn, door degenen die ze opleggen en door de samenleving als geheel? Ook onderzoeken we hoe het strafrechtsysteem functioneert voor kwetsbare personen. Tot slot bestuderen we in hoeverre strafrechtelijke reacties effectief zijn in het bereiken van de beoogde doelen, zoals vermindering van recidive, succesvolle reïntegratie van ex-delinquenten, vergelding en herstel voor slachtoffers. Hierbij worden ook mogelijke onbedoelde gevolgen van sancties in kaart gebracht, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid, werkgelegenheid en huisvesting.

Theorieen, data en methodes

Om te onderzoeken hoe strafrechtelijke systemen functioneren, gebruiken we verschillende theoretische invalshoeken, zoals Life Course Perspective, Procedural Justice Theory, Deterrence Theory, Transitional Justice, en Intergenerational Transmission. Wat betreft de methodologische aanpak heeft het onderzoeksprogramma twee centrale uitgangspunten. Ten eerste geloven we in het belang van een interdisciplinaire aanpak, omdat het onderzoek zich bevindt op het kruispunt van verschillende disciplines, waaronder recht, criminologie, sociologie, psychologie, gezondheidswetenschappen en computerwetenschappen. Ten tweede benadrukken we het belang van het gebruik van empirisch onderzoek om onze onderzoeksvragen te beantwoorden. Of dit nu kwantitatief of kwalitatief, nationaal of internationaal, vergelijkend of gericht op één enkel strafrechtsysteem, transversaal of longitudinaal, exploratief of verklarend, en beschrijvend of experimenteel is. Om de onderzoeksvragen goed te kunnen te beantwoorden, maken we gebruik van uiteenlopende gegevens en gegevensverzamelingen, zoals (systematisch) literatuuronderzoek, bestaande registratiegegevens (politiedossiers, strafregisters, CBS-gegevens), enquêtes, interviews, focusgroepen, (audiovisuele) observaties en experimenteel onderzoek.

Samenwerking 

De onderzoeksgroep zet zich actief in voor (inter)nationale wetenschappelijke samenwerking en kennisuitwisseling met de praktijk. We werken samen met onder andere de Nationale Politie, Raad voor de Rechstpraak, het OM, Dienst Justiële Inrichtingen, de Reclassering, Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en het Internationaal Strafhof. Onze onderzoekers zijn onder andere voorzitters van werkgroepen van de European Society of Criminology (Prison Working Group, Atrocity crimes and transitional justice) en werken mee aan (inter)nationale wetenschappelijke tijdschriften. Daarnaast organiseren we regelmatig kennisbijeenkomsten.

Programmaleider: Barbora Holá