Samenlevingen proberen criminaliteit te voorkomen en te bestraffen door de invoering van wet- en regelgeving. Deze wetten worden gehandhaafd door verschillende publieke of private actoren zoals de politie, het openbaar ministerie, rechters, onafhankelijke toezichthouders of individuele burgers (o.a. de buurtwacht).
Nadat een delict is gepleegd, gebeurt er veel: verdachten kunnen worden gearresteerd en berecht, ooggetuigen kunnen worden opgeroepen om te getuigen, verdachten kunnen schuldig worden bevonden en veroordeelden kunnen in de gevangenis belanden of een andere sanctie krijgen. Het NSCR bestudeert diverse aspecten van maatschappelijke en institutionele reacties op criminaliteit, op zowel nationaal als internationaal niveau. Ook onderzoeken we de uitvoering en de gevolgen van zulke maatschappelijke reacties op criminaliteit.
Om dit te onderzoeken, gebruiken we verschillende methoden en datasets. Zo volgen we verdachten tijdens hun gang door het rechtssysteem. We onderzoeken de politiepraktijk door middel van interviews en observaties. Met behulp van dossieronderzoek analyseren we hoe rechters of aanklagers van het Internationaal Strafhof tot hun beslissingen komen. We bevragen gedetineerden of werkgestraften over hun sanctie, recidive en verdere levensloop. Tot slot interviewen we burgers over hun contacten met het rechtssysteem.