Onderzoek Omstanders in actie bij geweld

Stel je eens voor dat je tijdens het winkelen getuige bent van een gewapende overval. Of dat je naar huis loopt met je boodschappen en een gevecht op straat ziet. Wat zou jij doen? Zou je ingrijpen? En wat zou er gebeuren als je dat deed?
Om te onderzoeken wat je zou doen in dergelijke situaties, kreeg NSCR-onderzoeker Marie Rosenkrantz Lindegaard twee persoonsgebonden beurzen toegekend: een NWO Aspasia-beurs en een Deense Research Leader-beurs. Samen met een onderzoeksteam van twee postdocs en een promovendus zal ze onderzoek doen naar het gedrag van omstanders bij overvallen en bij straatgevechten in Nederland, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk. Er wordt daarbij gekeken naar het gedrag van daders, slachtoffers en omstanders op beeldmateriaal van beveiligingscamera’s. De beelden worden aangevuld met informatie uit de politiedossiers van de betreffende incidenten. Op deze manier zal het team een “First Aid Guide” voor omstanders opstellen. De gids zal burgers adviseren over hoe ze als omstanders kunnen helpen bij het bewaken van de veiligheid op straat.
In het project wordt kritisch gekeken naar experimentele onderzoeksbevindingen waaruit zou blijken dat omstanders meestal apathisch reageren wanneer slachtoffers hulp nodig hebben. Ook worden onderzoeksbevindingen ter discussie gesteld die gebaseerd zijn op retrospectieve getuigenissen van omstanders, daders en slachtoffers. Baanbrekend onderzoek met beelden van beveiligingscamera’s door professor Mark Levine en collega's (Universiteit Exeter) en recent onderzoek door Marie Lindegaard, Wim Bernasco en collega’s tonen een ander beeld van omstanders: niet apathisch, maar actief. Uit het onlangs voltooide rapport Overvallen in Beeld: Gedrag van daders, slachtoffers en omstanders bleek dat omstanders bij winkelovervallen in Nederland een breed scala aan gedrag vertonen, zoals doorgaan met standaardhandelingen, ontsnappen, tegenstand bieden aan daders en troosten van slachtoffers.
Beeldmateriaal van beveiligingscamera’s is veelbelovend voor criminologisch onderzoek, omdat het de mogelijkheid biedt om waar te nemen wat er gebeurt tijdens criminele gebeurtenissen. Voor criminologen is dit uniek, omdat ze voor het eerst hun eigenlijke onderzoeksonderwerp te zien krijgen. Ze hoeven niet langer te vertrouwen op de retrospectieve en mogelijk vertekende getuigenissen van de betrokkenen.