Waarom vinden burgers dat rechters te licht straffen?

Jarenlang onderzoek laat zien dat burgers willen dat rechters strenger straffen dan ze in werkelijkheid doen. Ook blijkt dat als burgers geïnformeerd worden over de strafzaak en over de achtergronden van de verdachte, die behoefte aan strengere straffen afneemt. Er is dus een ‘informatie-effect’. Ook opleiding is van invloed: hoger opgeleiden vinden een streng straffende rechter minder belangrijk dan lager opgeleiden. Naast een informatie-effect treedt dus ook een ‘opleidingseffect’ op.

Het onderzoek

Psychologiestudenten (hoger opgeleiden) en ROC-studenten (lager opgeleiden) kregen een beschrijving van een mishandelingszaak te lezen, waarna zij een voorstel voor een straf konden doen. Die beschrijving van de strafzaak was bij de helft van alle respondenten kort (een krantenberichtje) en bij de andere helft langer (een uittreksel uit het dossier). Op die manier kon worden vastgesteld of het uitmaakt hoeveel informatie over een zaak wordt gelezen, en of dat verschilt tussen hoger en lager opgeleiden.

Resultaten

Het blijkt dat bij lager opgeleiden de hoeveelheid informatie over de zaak méér invloed heeft dan bij hoger opgeleiden. Lager opgeleiden die veel informatie kregen over de zaak wilden een beduidend kortere straf, vergeleken met als ze weinig informatie kregen. Bovendien was dit effect veel sterker bij lager opgeleiden dan bij hoger opgeleiden. Voor hoger opgeleiden maakte het niet zo veel uit hoeveel informatie zij kregen over een zaak.

Beter informeren

De meeste mensen komen tijdens hun leven weinig in contact met de politie of de rechter. Bij hun oordeel over hoe het rechtssysteem werkt, gaan ze vooral af op de media. Maar mediaberichten zijn niet altijd volledig. Ernstige criminaliteit krijgt begrijpelijkerwijs veel aandacht, net als slachtoffers. Dat kan ten koste gaan van achtergrondinformatie over een zaak. Burgers gaan bovendien bijna nooit zo maar eens naar een zitting. Zij zijn meestal niet goed op de hoogte van hoe de rechtspraak in het echt functioneert. Als burgers niet begrijpen hoe rechters de straf bepalen, kan dat negatieve gevolgen hebben voor hun steun voor die straffen.  Het is daarom van belang dat er meer en meer begrijpelijke informatie over de achtergronden van zaken wordt verspreid, vooral ook onder lager opgeleiden.

Publicatiegegevens en verder lezen

Van der Maden, M., Malsch, M. & De Keijser, J. (2017). Waarom wil de burger toch steeds dat rechters zwaarder straffen? De invloed van informatie en opleiding. Trema, mei 2017, 180-183.

Credits beeld: Shutterstock