Rechter moet zich duidelijker uitspreken over onjuist proces-verbaal

Gemiddeld komt een kwart van wat er gezegd wordt tijdens een verhoor terecht in het proces-verbaal. Soms staan belangrijke onderdelen van het verhoor niet in het proces-verbaal, zoals confrontaties of uitspraken van de verdachte dat hij het strafbare feit niet heeft gepleegd. Bovendien wordt het taalgebruik meestal veranderd tijdens het opmaken van een proces-verbaal, waarmee mogelijke conflicten tussen verhoorders en verdachten worden verhuld. Tegenwoordig is het tijdens het opmaken van een proces-verbaal verplicht om zo veel mogelijk de vraag-antwoordvorm te gebruiken. Ook moeten er vaker opnames worden gemaakt van het verhoor. Maar uit onderzoek blijkt dat vanwege de tijd die het beluisteren of bekijken kost, er weinig gebruik wordt gemaakt van die opnames.

Tegenstrijdigheden tussen proces-verbaal en camerabeelden

In het artikel Het verhullende proces-verbaal en ander ondeugdelijk gedrag van de politie bespreekt Malsch veertien strafzaken waarin een foutief proces-verbaal is opgemaakt volgens de rechter. Zo zijn voor de verdachte ontlastende onderdelen soms niet opgenomen in het proces-verbaal, soms zijn er twee versies van een proces-verbaal of er worden tegenstrijdigheden tussen het proces-verbaal en camerabeelden geconstateerd. Daarnaast zijn er in deze strafzaken onjuiste verhoormethoden toegepast, is er tijdens de aanhouding disproportioneel geweld gebruikt tegen de verdachte, of zijn dwangmiddelen en opsporingsbevoegdheden niet volgens de regels toegepast. Aanvullend onderzocht Malsch hoe de rechter hierover oordeelt. De uitspraken staan op Rechtspraak.nl en zijn gedaan in de jaren 2007 t/m 2021.

Openbaarheid over fouten vergroten en rechtssysteem verbeteren

Rechtbanken en hoven spraken in het verleden verschillende malen een niet-ontvankelijkheid van het OM uit bij een onjuist proces-verbaal. In recentere jaren werd dat vaker vrijspraak. Alleen de Hoge Raad, het hoogste rechtscollege, vindt het voldoende als aan het licht is gekomen dat er een onjuist proces-verbaal is opgemaakt en verbindt daaraan geen sanctie voor de politie. Een verdachte kan dan alsnog worden veroordeeld. In het artikel wordt beargumenteerd dat rechters zich duidelijker moeten uitspreken over dit soort zaken. De rechter zou in begrijpelijke taal moeten uitleggen dat het niet deugt als de politie een risicovolle verhoormethode toepast of buitensporig geweld pleegt en dit vervolgens verhult in het proces-verbaal. Een onjuist proces-verbaal kan immers leiden tot een onjuiste veroordeling. Dit kan helpen om ondeugdelijk gedrag tegen te gaan, openbaarheid over fouten te vergroten en uiteindelijk het functioneren van het rechtssysteem te verbeteren.

Publicatiegegevens en verder lezen

Malsch, M. (2022). Het verhullende proces-verbaal en ander ondeugdelijk gedrag van de politie. Nederlands Juristenblad.
Malsch, M., Kranendonk, R., Keijser, J. de, Elffers, H., Komter, M. & Boer, M. de (2015). Kijken, luisteren, lezen. De invloed van beeld, geluid en schrift op het oordeel over verdachtenverhoren. Apeldoorn: Politie & Wetenschap.