Radicalisering tijdens de vroege adolescentie en de rol van het onderwijs

Uitgangspunt van de studie is om aan te sluiten bij de identiteitsontwikkeling en -behoeften tijdens de adolescentie en eventuele radicale gedachten bij te sturen naar positieve politieke of maatschappelijke betrokkenheid. Deze benadering was tot op heden onderbelicht in onderzoek en onvoldoende aanwezig in bestaande beleidsstrategieën voor het onderwijs.

Hoe radicalisering samenhangt met zoektocht naar eigen identiteit

Het rapport is gebaseerd op een longitudinaal onderzoek op middelbare scholen naar (voorlopers van) radicalisering in de vroege adolescentie en de manier waarop het onderwijs hierop reageert, in relatie tot de identiteitsontwikkeling in deze leeftijdsfase. In het onderzoek is gekozen voor een ‘multi-method’-aanpak, waarbij kwantitatieve en kwalitatieve gegevens werden verzameld. Onder leerlingen is onderzocht welke voorlopers van verschillende vormen van radicalisering zijn te herkennen en in hoeverre leerlingen bereid zijn zich op een positieve maatschappelijke manier in te zetten voor de samenleving. Daarbij is nagegaan hoe beide fenomenen met elkaar samenhangen en hoe voorlopers van radicalisering samenhangen met indicatoren voor de zoektocht naar een eigen identiteit en met de manier waarop jongeren gebruik maken van internet en (sociale) media.

Positieve maatschappelijke betrokkenheid stimuleren

Op schoolniveau zijn gesprekken gevoerd met schooldirecties, leraren en andere medewerkers om te achterhalen hoe ze op dit moment omgaan met (voorlopers van) radicalisering en proberen dit om te buigen via positieve betrokkenheid en burgerschapsvorming. Vervolgens is nagegaan hoe professionals in het onderwijs en daarbuiten hebben geprobeerd om methoden en interventies te ontwikkelen die het onderwijs hierbij kunnen ondersteunen.
In het onderzoeksproject is specifiek aandacht besteed aan de vroege adolescentie (12-15 jaar), een periode die zich kenmerkt door grote veranderingen: de impactvolle overgang naar het voortgezet onderwijs en het ontwikkelen van nieuwe vriendschappen en interesses. Ook wordt extra aandacht besteed aan de rol van sociale media en mogelijke verschillen tussen jongens en meisjes, die zich in deze levensfase in verschillend tempo ontwikkelen.

Handvatten voor leraren en scholen in het voortgezet onderwijs

Het uiteindelijke doel van het project is om leraren en scholen in het voortgezet onderwijs meer handvatten te bieden in de omgang met (voorlopers van) radicalisering en polarisatie, en in het stimuleren van een gezonde identiteitsontwikkeling en positieve politieke en maatschappelijke betrokkenheid onder leerlingen.

Publicatiegegevens en verder lezen

Jonkman, H., Slotboom, A., Weerman, F., Van Eerten, J. Echelmeyer, L., Stoeldraaijers, C., Sieckelinck, S., Elzinga, M., Westmaas, S. & Huntelaar, C. (2022). Onderwijs, identiteitsontwikkeling bij jongeren en hun omgang met idealen. Een studie naar het ontstaan van radicalisering in de vroege adolescentie en de rol van het onderwijs hierin. Verwey-Jonker Instituut/VU/NSCR.