OMCG-lidmaatschap verhoogt criminele betrokkenheid, maar aansturende rol van clubs is beperkt

Sinds 2012 bestaat in Nederland een geïntegreerde, meerjarige aanpak die ‘normoverschrijdend gedrag en ondermijnende criminaliteit’ onder OMCG-leden moet voorkomen [TK 2011-2012, 29 911, nr. 59; TK 2011-2012, 29 911, nr. 71]. Het gaat hierbij volgens de minister niet alleen om de betrokkenheid bij zware en georganiseerde criminaliteit, zoals drugs- en wapenhandel, maar ook om de geweldsdreiging die uitgaat van de oplopende spanningen tussen Nederlandse OMCGs en het beeld dat OMCG-leden zich in Nederland onaantastbaar wanen. Bij de invoering van deze aanpak was er nog weinig empirische kennis over de criminele activiteiten van de verschillende Nederlandse OMCGs en over de vraag of en op welke manieren het OMCG-lidmaatschap het criminele gedrag van hun leden beïnvloedt.

Steekproeven, politiedossiers, strafrechtelijke uitspraken en interviews

Voor haar proefschrift gebruikte Van Deuren twee steekproeven van bij de politie bekende leden van Nederlandse OMCGs. De eerste steekproef werd gekoppeld aan gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) met demografische en sociaaleconomische informatie, en criminele carrièrekenmerken (verdachtenregistraties over 2005 en 2019). De tweede steekproef werd gekoppeld aan veroordelingsgegevens van het Justitieel Documentatie Systeem (JDS). Het JDS bevat naast persoonlijke achtergrondinformatie, ook gegevens over de complete criminele carrière van personen vanaf het twaalfde levensjaar. Bovendien gebruikte Van Deuren zestig politiedossiers uit 2012 tot 2018 waarin leden van Nederlandse OMCGs als verdachten werden aangemerkt, en bestudeerde ze de rechterlijke uitspraken uit deze dossiers. Tot slot interviewde ze vijf officieren van justitie die betrokken waren bij de politiedossiers die voor haar proefschrift zijn onderzocht.

Vooral personen met een crimineel verleden worden aangetrokken

Uit het onderzoek blijkt dat personen met een crimineel verleden – denk aan een uitgebreide criminele carrière op jonge leeftijd – worden aangetrokken tot het OMCG-lidmaatschap. Dit kan komen door de eigen voorkeur, maar ook omdat OMCGs gericht criminele personen ‘werven’. Sociale selectie vindt ook plaats binnen de OMCG-subcultuur: voorafgaand aan het lidmaatschap komen toekomstige leden van de meest criminele OMCGs eerder en vaker in hun leven met de politie in aanraking dan toekomstige leden van minder criminele OMCGs. Bovendien verhoogt het OMCG-lidmaatschap de criminele betrokkenheid van leden, met name bij het lidmaatschap van een van de meest criminele OMCGs.

Rol van de OMCG als collectief in veel gevallen beperkt

Hoewel het OMCG-lidmaatschap de criminele carrière van leden dus positief beïnvloedt, is de rol van de OMCG als collectief in veel gevallen beperkt. Een leidinggevende positie binnen een OMCG staat doorgaans niet gelijk aan volledige controle over de criminele activiteiten van de individuele OMCG-leden. Een sturende rol van OMCGs in het criminele gedrag van leden is voornamelijk te zien bij geweld tegen rivaliserende motorclubs en geweld tegen de eigen leden. Hoewel er weinig aanwijzingen zijn gevonden voor een organiserende rol van de OMCG in het overige criminele gedrag van haar leden, laat het onderzoek zien dat de betekenis van het OMCG-lidmaatschap voor de criminaliteit van de leden vaker indirect tot uitdrukking komt: OMCGs bieden hun leden een gelegenheidsstructuur die crimineel gedrag kan bevorderen door gebruik te maken van de gewelddadige reputatie van de club en de dreiging die uitgaat van het OMCG-lidmaatschap of door gebruik te maken van mededaders binnen de club.

Aanpak gericht op gelegenheidsstructuren van het OMCG-lidmaatschap

In de geïntegreerde overheidsaanpak is – in een poging de clubs te ontdoen van hun leiding – de strafrechtelijke vervolging vooral gericht op bestuursleden binnen de OMCGs. De resultaten van het promotieonderzoek suggereren dat een focus op strafrechtelijke vervolging van OMCG-kopstukken mogelijk minder effectief is om criminaliteit onder OMCG-leden aan te pakken. Een aanpak van de gelegenheidsstructuren lijkt wat dit betreft meer potentie te hebben. Denk hierbij aan opsporingstechnieken gericht op de criminele netwerken van OMCG-leden of de beperking van het (publieke) gebruik van clubkleding. Bovendien laat het onderzoek zien dat een aanpak – zoals is terug te zien bij de aanvragen van de civiele verboden – gericht op (het lidmaatschap van) de meest criminele Nederlandse OMCGs, vanwege het criminaliteitsstimulerende effect het meest gerechtvaardigd lijkt.

Publicatiegegevens en verder lezen

Van Deuren, S. (2023). Outlaw biker crime: OutlawBikerCrime: the relationship between Outlaw Motorcycle Gang membership and criminal behavior. NSCR/VU.

De livestream volgt u hier.