Liever geen bajesklant?

Jaarlijks komen in Nederland ongeveer 40.000 personen vrij uit de gevangenis, die na het uitzitten van hun straf proberen de draad van hun leven weer op te pakken. Een plek om te wonen en een betaalde baan kunnen hen helpen om terugval in de criminaliteit te voorkomen. Maar zitten huurbazen en werkgevers wel op ex-gedetineerden te wachten? Uit twee experimenten met fictieve personen blijkt dat sollicitanten met een detentieverleden even vaak worden afgewezen als sollicitanten die niet in de gevangenis hebben gezeten. Huurbazen weigeren wel vaker aan ex-gedetineerden een huurwoning in de vrije sector te verhuren.
Hoe goed het ex-gedetineerden lukt hun leven weer op de rails te krijgen na het uitzitten van hun straf hangt voor een belangrijk deel af van hun leefomstandigheden na detentie. Zo blijkt uit eerder onderzoek dat ex-gedetineerden die na vrijlating uit de gevangenis een woning en een baan hebben, zich minder vaak opnieuw schuldig maken aan crimineel gedrag dan ex-gedetineerden die geen woning of baan kunnen vinden.
Veel gedetineerden verkeren echter al voordat ze gearresteerd worden in slechte woon- en werkomstandigheden. Hierdoor is het moeilijk om vast te stellen in hoeverre discriminatie op basis van een detentieverleden een rol speelt bij de slechte woon- en werkomstandigheden van ex-gedetineerden na hun detentie. Om het daadwerkelijke effect van een detentieverleden te bepalen heeft het NSCR daarom experimenteel onderzoek uitgevoerd.
In twee veldexperimenten reageerden fictieve personen op 231 online advertenties waarin huurwoningen werden aangeboden en op 384 online vacatures. De advertenties voor huurwoningen betroffen huizen en kamers in de particuliere sector met een huurprijs tot 850 euro. Bij de vacatures ging het om laag- of ongeschoold werk, bijvoorbeeld in de horeca, schoonmaakbranche of logistiek. Op elke vacature en woning reageerden drie fictieve personen (jonge mannen van 24-25 jaar die in Nederland geboren zijn), waarvan willekeurig één van deze drie personen melding maakte van een recente detentieperiode.
Bij het solliciteren naar een baan bleek dat er geen sprake was van discriminatie op basis van een detentieverleden: 18% van de ex-gedetineerden ontving een positieve reactie tegenover 15% van de controlepersonen zonder detentieverleden.
Bij het onderzoek naar het vinden van een woning was wel sprake van discriminatie van ex-gedetineerden. Van de personen zonder detentieverleden ontving 43% een positieve reactie tegenover 23% van de personen met een detentieverleden.
Waarom ex-gedetineerden minder vaak een woning kregen aangeboden werd niet onderzocht. Mogelijk is een detentieverleden voor verhuurders een signaal voor een slechte economische positie en zijn huiseigenaren bang dat ex-gedetineerden hun huur niet kunnen betalen.
Bron: Dirkzwager, A.J.E., Blokland, A., Nannes, K. & Vroonland, M. (2015). Effecten van detentie op het vinden van werk en een woning: twee veldexperimenten. Tijdschrift voor Criminologie, 57, 1, 5-30.