Hoe leg ik het uit aan de nabestaanden? Motiveringen van vrijspraken

Als er een verkeersongeluk is gebeurd waarbij iemand is overleden, zullen de nabestaanden een hoge straf meestal terecht vinden. Zij verwachten dat de rechter die ook oplegt. Maar lang niet altijd worden zware straffen opgelegd in dit soort zaken. De rechter baseert zich in de eerste plaats op wat de bestuurder te verwijten valt en niet zozeer op de gevolgen. Misschien heeft de bestuurder alleen maar niet goed opgelet. Als er niet echt een fout is gemaakt of slechts een kleine fout, spreekt de rechter de verdachte vrij of legt een lichte straf op.

Juridische taal niet begrijpelijk voor leek

Een dergelijke vrijspraak of ‘milde’ straf wekt soms grote verbazing bij de nabestaanden. Er is toch iemand overleden, waarom straft de rechter dan zo licht? Zo is er ooit eens een stoel naar de rechter gegooid toen deze een taakstraf oplegde aan een autobestuurder die twee mensen had aangereden die daardoor overleden.
NSCR-onderzoeker en hoogleraar Empirical Legal Studies bij de Open Universiteit Marijke Malsch analyseerde 17 zaken waarbij het slachtoffer van een verkeersongeval overleed en waarin vrijspraak volgde of waarin een lage straf – meestal een taakstraf, soms een geldboete – werd opgelegd. In het artikel Hoe leg ik het uit aan de nabestaanden? Motiveringen van vrijspraken en straffen in dood-door-schuld zaken in het verkeer bespreekt ze hoe rechters dit uitleggen aan nabestaanden. Dat gebeurt vaak in juridische taal, die niet erg begrijpelijk is voor de leek. Daarnaast geven rechters niet altijd genoeg erkenning aan het leed van de nabestaanden.

Duidelijk vonnis zorgt voor meer acceptatie

Uit eerder onderzoek blijkt dat extra uitleg door de rechter kan helpen bij de acceptatie van een straf (Van der Maden, M., Malsch, M. & De Keijser, J.W., 2017, zie ook Waarom vinden burgers dat rechters te licht straffen?). Vooral bij lager opgeleiden die meer informatie krijgen over de achtergronden van een zaak, daalt de behoefte aan strenge straffen. Malsch voert verschillende argumenten aan waarom juridisch taalgebruik vermeden kan en ook moet worden. Daarnaast presenteert ze een voorbeeldvonnis met een uitleg toegespitst op de nabestaanden. Ze begint met de conclusie en laat de rechter het vonnis uitleggen, in begrijpelijke en niet-juridische taal. Ook geeft deze voorbeelduitspraak meer aandacht en erkenning aan de nabestaanden en hun ervaringen.

Publicatiegegevens en verder lezen

Malsch, M. (2019). Hoe leg ik het uit aan de nabestaanden? Motiveringen van vrijspraken en straffen in dood-door-schuld zaken in het verkeer. Tijdschrift voor Rechtspraak en Straftoemeting, nr. 1-2, 13-32.
Van der Maden, M., Malsch, M. & De Keijser, J.W. (2017). Waarom wil de burger toch steeds dat rechters zwaarder straf­fen? De invloed van opleiding en informatie, Tijdschrift voor de Rechterlijke Macht, nr. 5, 180-183.