Opvoeding en welbevinden van kinderen van gedetineerde moeders

Als vaders de gevangenis ingaan, blijft in veel gevallen de moeder thuis achter met de kinderen. Als moeders een gevangenisstraf moeten ondergaan, blijkt uit buitenlands onderzoek dat er in veel gevallen geen vader is om de zorg voor de kinderen over te nemen. De moeder kan niet meer voor haar kinderen zorgen en dan moeten de kinderen dus vaak elders ondergebracht worden. Dat kan zijn bij de grootmoeder, bij een familielid, bij pleegzorg, en soms zorgen kinderen een tijd voor zichzelf. Broertjes en zusjes worden vaak gescheiden.
Hoe gaat het met de kinderen van deze moeders? Eerder onderzoek vroeg vooral aan de gedetineerde moeders hoe het met de kinderen ging. Sanne Hissel ondervroeg de kinderen van gedetineerde moeders zelf. Uit het onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de kinderen van gedetineerde moeders kampt met complex probleemgedrag. Dit is sterk verhoogd ten opzichte van gemiddelde Nederlandse kinderen. Veel moeders bleken vóór hun detentie de enige verzorger van hun kinderen. Hissel constateerde dat problemen in de verzorgingssituatie ook vaak al vóór de detentie bestonden: in de levens van deze kinderen hebben zich naast detentie van de moeder vaak al meer problemen voorgedaan, zoals huiselijk geweld en drugsgebruik.
Een belangrijke vraag is daarbij, of de problemen van deze kinderen toe te schrijven zijn aan de instabiele situatie vóór detentie, of vooral aan de 'turbulentie' van de detentie zelf. Hissel liet zien, na gedetailleerde reconstructie van de levens van de kinderen, dat de gevangenschap van de moeder gemiddeld wel degelijk leidt tot nog meer instabiliteit. Ook zorgt detentie er voor dat de moeders hun opvoedersrol moeten afstemmen met (soms meerdere) andere verzorgers. Dat blijkt lastig, mede door het beperkte contact dat mogelijk is met het thuisfront. Moeilijkheden bij het onderhouden van contact tussen moeders en kinderen spelen een grote rol bij het slechte functioneren van de kinderen.
Hissel betoogt dat bij uitvoering van de straf aan vrouwen die moeder zijn van minderjarige kinderen, de dagelijkse routine van die kinderen in aanmerking moet worden genomen. Dat kan bijvoorbeeld door verruiming van bezoekmogelijkheden en mogelijkheden voor telefonisch of e-mailcontact met moeder direct na school of voor het slapen gaan. Bezoekruimten kunnen zo ingericht worden dat moeders en kinderen op een zo natuurlijk mogelijke manier contact kunnen hebben.
Dit onderzoek werd uitgevoerd in samenwerking met de Faculteit der Psychologie en Pedagogiek van de Vrije Universiteit.
Hissel, S. (2014). <a href="http://hdl.handle.net/1871/53071" target="_blank">Mum’s the Word</a>. A study on children of incarcerated mothers’well-being, psychosocial functioning, and caregiving situation. Amsterdam: NSCR.