Licht verstandelijke beperking eerder in strafrechtketen herkennen

Een licht verstandelijke beperking (LVB) wordt in de strafrechtketen vaak niet tijdig of zelfs helemaal niet herkend. Maar uit onderzoek blijkt dat het percentage cliënten met een LVB in de forensische zorg hoog ligt. Kenmerken van een LVB zijn beperkingen in het intellectuele functioneren (IQ < 85) en het sociale functioneren. Bestaande informatie is niet toereikend om een LVB tijdig te herkennen (Teeuwen & Malsch, 2017). Er is veel kennis, maar de professional lijkt onvoldoende in staat dit te vertalen naar de praktijk. De cliënt met een LVB kan professionals bovendien gemakkelijk op het verkeerde been zetten. De beperking is fysiek niet zichtbaar en de LVB-er is vaak meester in het verbloemen van zijn of haar beperkingen.

Interventies afgestemd op gemiddeld IQ te hoog gegrepen

Onderschatting van LVB-problematiek brengt serieuze risico’s met zich mee in het strafproces en het forensisch traject. Interventies zoals een taakstraf, die zijn afgestemd op een gemiddeld IQ, zijn te hoog gegrepen. De LVB-cliënt kan de opdrachten en timing niet aan, komt niet op tijd of helemaal niet, en de kans dat iemand afhaakt is groot. Het gevolg is een terugmelding of recidive en vaak strafverzwaring (Kaal, 2013; Teeuwen, 2012). De cliënt begrijpt vervolgens niet waarom hij of zij ‘opnieuw’ wordt gestraft. Dit gevoel van onrecht vergroot het wantrouwen jegens professionals en interventies. Het resultaat: de LVB-cliënt heeft niets geleerd, weerstand en argwaan zijn toegenomen en het recidiverisico is vergroot (Kaal, Overvest & Broertjes, 2014; Teeuwen, 2012).

Training voor integratie en toepassing van kennis in de praktijk

In samenwerking met PPC Vught, NIFP, Trajectum, Raad voor de Kinderbescherming en Reclassering Nederland ontwikkelden het NSCR en de UvA de training LVBeeld; van discussie naar herkenning. De training is bedoeld voor professionals in de forensische zorg (raadonderzoekers, reclasseringsmedewerkers en rapporteurs van het NIFP) die in een vroeg stadium contact hebben met verdachten en veroordeelden met een LVB. De interactieve training is gericht op het aanleren van vaardigheden en de integratie en toepassing van kennis in de praktijk.

Of er sprake is van een LVB of niet vergt meer dan één argument

Tijdens de training leren deelnemers LVB-signalen herkennen – inclusief soft signs zoals verbale en/of fysieke agressie – én ze vergroten hun kennis van wat het betekent om een LVB te hebben. Het trainingsmateriaal bestaat uit een combinatie van filmpjes van LVB- en niet-LVB-jongeren, oefening en kennisoverdracht. In het beeldmateriaal behandelen (LVB-)jongeren met een acteur thema’s uit hun belevingswereld. De filmpjes vormen de basis voor discussie en het doorgronden van de betekenis van een kenmerk. Zo wordt een jongere die zijn standpunt blijft herhalen door sommigen gezien als iemand die stevig in zijn schoenen staat, anderen zien een beperking: de herhaling representeert een gebrek aan oplossend vermogen. Of er sprake is van een (kenmerk van een) LVB of niet, vergt meer dan één argument. Het wegen, waarderen en combineren van argumenten is iets wat professionals juist in de discussie met collega’s leren.

Publicatiegegevens en verder lezen

Collot d’Escury-Koenigs, A., Boering, A., Teeuwen, M. (2019) LVBeeld; van discussie naar herkenning. Een training met beelden van Licht Verstandelijk Beperkte (LVB)- en niet-LVB-jongeren voor professionals werkzaam in het forensische domein.