Voorgeschiedenis van uitreizigers naar Syrië en Irak in kaart gebracht

Het onderzoek bestaat uit een analyse van uitgebreide reclasseringsdossiers opgesteld tussen 2012 en 2019 door het gespecialiseerde TER-team (Terrorisme, Extremisme en Radicalisering) van Reclassering Nederland. Op basis van gegevens die betrekking hebben op de situatie van een individu voorafgaand aan (de poging tot) het uitreizen zijn verschillende thema’s geanalyseerd. Zo bekeken de onderzoekers verschillende levensdomeinen, zoals sociaal-demografische kenmerken, sociaal-economische status, sociaal netwerk en gezondheid. En ook de criminele voorgeschiedenis en de online activiteiten van de groep. Daarnaast zijn de verschillende subgroepen binnen de grotere groep van 76 uitreizigers vergeleken, gebaseerd op leeftijd (jongeren tot 25 jaar (54%) versus volwassenen (46%)), geslacht (vrouw (34%) versus man (66%)) en de timing van (poging tot) uitreizen (voor uitroepen ISIS-kalifaat in 2014 (33%) versus na uitroepen ISIS-kalifaat (67%)).

Sociale (online) contacten en faciliterende online omgeving

Deze systematische studie bevestigt bevindingen uit eerdere studies op basis van openbare bronnen naar demografische kenmerken van Westerse uitreizigers. De onderzoekers vonden bijvoorbeeld vergelijkbare percentages vrouwen en bekeerlingen in de groep uitreizigers. Verder springen vijf thema’s in het oog als risicofactor: het meemaken van ingrijpende gebeurtenissen - in samenhang met gevoelens van ervaren onrecht en het vertonen van gedrag in overeenstemming met een extreme ideologie, radicale sociale contacten, psychische problemen, criminele geschiedenis en een ‘stimulerende’ online omgeving. Met name sociale (online) contacten en de faciliterende functie van de online omgeving lijken cruciaal te zijn geweest in de aanloop naar het uitreizen.

Rekening houden met onderlinge verschillen

Groepsvergelijkingen laten zien hoe belangrijk het is om bij het opstellen van beleid verder te kijken dan de uitreizigersgroep als geheel en juist rekening te houden met onderlinge verschillen. Zowel de jongeren als volwassenen maken negatieve levensgebeurtenissen mee, maar deze zijn verschillend van karakter. Jongeren hebben vaker problemen waarvan algemeen bekend is dat ze als risicofactor voor crimineel gedrag gelden, zoals schoolproblemen of gescheiden ouders. Volwassenen moeten vaker omgaan met problemen als verlies van werk, drugsgebruik of een criminele voorgeschiedenis.

Situatie voorafgaand aan uitreizen verschilt aanzienlijk

Wat de sekseverschillen betreft, hebben mannen vaker een meer achtergestelde positie in de samenleving, zoals een onbekende woonsituatie en een crimineel verleden. Vrouwen ervaren vaker persoonlijke problemen, waaronder tegenslag in de pubertijd en het meemaken (huiselijk) geweld. Ook hebben zij vaker te maken met een problematisch sociaal netwerk, zoals een netwerk van radicale vrouwen ('zusters') en een radicale partner. Hoewel de uitkomst dus hetzelfde is - een uitreiziger worden - kunnen de situaties voorafgaand aan die uitkomst aanzienlijk verschillen.

Vergroten van weerbaarheid

De resultaten van het onderzoek laten zien dat er voorafgaand aan de uitreis al veel problemen spelen. Beleid dat gericht is op het voorkómen van radicalisering heeft dan ook in toenemende mate aandacht voor deze problemen en voor het vergroten van de weerbaarheid. De opgedane inzichten kunnen daarnaast worden meegenomen in programma’s ter voorbereiding op de re-integratie van de terugkeerders die nu verblijven op een van de drie terroristenafdelingen (TA’s) in Nederland.

Publicatiegegevens en verder lezen

Thijs, F., Rodermond, E. & Kleemans, E. (2023). Research Note: Pathways of Foreign Fighters: An in-Depth and Comparative Study Based on Dutch Probation Files. Studies in Conflict & Terrorism