Slachtofferschap in een gedigitaliseerde samenleving

‘Er zijn jaarlijks al meer slachtoffers van hacken dan van fietsendiefstal’

Online criminaliteit is een nieuwe en diffuse vorm van criminaliteit. Reden voor het Ministerie van Justitie en Veiligheid om te laten onderzoeken of het slachtofferbeleid hierop moet worden aangepast. Want wat is de impact van online criminaliteit op slachtoffers? Wat zijn hun behoeftes ten aanzien van politie en justitie? En hoe kijken medewerkers van politie en justitie aan tegen slachtoffers van online criminaliteit?

Online criminaliteit ongrijpbaar

NSCR-onderzoekers Rutger Leukfeldt, Marijke Malsch en Raoul Notté voeren het onderzoek uit. Rutger, die eerder al een Veni-beurs ontving voor het onderzoeksproject De offline kant van cybercriminaliteit: ‘Online criminaliteit kán anders van aard zijn. Dader en slachtoffer hoeven elkaar bijvoorbeeld niet te zien en de schaal waarop het gebeurt kan veel groter zijn. Dat maakt online criminaliteit voor slachtoffers ongrijpbaar.’

Gedigitaliseerde traditionele criminaliteit

Het onderzoek richt zich op ‘nieuwe’ delicten zoals hacken en ransomware, en op gedigitaliseerde ‘traditionele’ criminaliteit zoals fraude, interpersoonlijke delicten en zedendelicten. Rutger: ‘Online delicten zijn inmiddels een veelvoorkomend probleem. In Nederland zijn er jaarlijks al meer slachtoffers van hacken dan van fietsendiefstal. Ook zie je dat online oplichting, bedreiging en stalking steeds vaker voorkomen. De vraag is of politie en justitie die online varianten van traditionele delicten wel serieus genoeg nemen. Op het eerste gezicht lijkt een online delict soms niet zo erg, maar we weten uit onderzoek dat de impact op iemands leven enorm kan zijn.’

Mogelijk aanpassing slachtofferbeleid

Om een goed overzicht te krijgen, gaat het onderzoeksteam ook praten met politie en justitie. Rutger: ‘Als zo’n zaak binnenkomt, wat gebeurt er dan en waarom? We zien nu dat de aangiftebereidheid bij slachtoffers laag is. Hoe komt dat en wat kunnen we daaraan doen? Op basis van de resultaten van het onderzoek zullen wij een aantal scenario’s schetsen. Deze geven het WODC inzicht in de vraag of het bestaande slachtofferbeleid moet worden aangepast als het gaat om online criminaliteit.’

Het onderzoek Slachtofferschap in een gedigitaliseerde samenleving. Op weg naar een herijking van het slachtofferbeleid? wordt november 2018 afgerond. Raoul Notté is naast zijn werk bij het NSCR ook onderzoeker bij de Haagse Hogeschool, waar vorig jaar het Lectoraat Cybercrime in het MKB is gestart. Onder leiding van Rutger Leukfeldt richt het lectoraat zich op drie onderzoekslijnen: de digitale weerbaarheid van MKB’ers, inzicht in cybercriminaliteit en de aanpak van cybercriminaliteit gericht op MKB’ers. Doel van het lectoraat is wetenschap en onderzoek direct te koppelen aan de praktijk.