Lotgenotencontact helpt slachtoffers zichzelf opnieuw uit te vinden

Het meemaken van een ingrijpende slachtofferervaring kan diep doorwerken in de leefwereld en sociale omgeving van het slachtoffer. De impact en beleving kunnen enorm verschillen, maar bijna alle slachtoffers hebben behoefte aan betekenisgeving. Uit eerder onderzoek is bekend dat sociale steun belangrijk is bij het leren omgaan met een slachtofferervaring. Ook weten we dat het (her)vertellen van ervaringen kan bijdragen aan het zingeven aan die ervaringen. Toch is niet duidelijk hoe die sociale steun en het (her)vertellen van slachtofferervaringen er precies uitzien en hoe dat bijdraagt aan het omgaan met een slachtofferervaring. Daarnaast komen uit de praktijk signalen dat slachtoffers zich na verloop van tijd niet gehoord voelen door of geen aansluiting ervaren bij hun sociale relaties, terwijl dat wel gebeurt bij lotgenoten.

Slachtoffers kunnen niet altijd en niet direct bevatten wat hen is overkomen

Pien van de Ven onderzocht welke rol sociale steun en lotgenotencontact precies spelen in het omgaan met een slachtofferervaring. Daarvoor maakte ze onder meer gebruik van observaties van lotgenotengroepen. Ook gebruikte ze data uit een langdurige studie naar getroffenen van de ramp in Enschede om het verband tussen mentale gezondheidsklachten en het ervaren gebrek aan sociale steun te bestuderen.
Het onderzoek laat zien dat slachtoffers niet altijd en niet direct kunnen bevatten wat hen is overkomen, wat de ervaring voor hen betekent en wat zij nodig hebben om hier voorbij te groeien. Slachtoffers die wellicht de meeste sociale steun nodig hebben vanwege hun mentale gezondheidsklachten, ervaren een jaar na de slachtofferervaring een groter gebrek aan steun.

Identiteit opbouwen waar slachtofferervaring onderdeel van wordt

Het leren omgaan met de slachtofferervaring bestaat uit het zingeven aan de slachtofferervaring en het opbouwen van een identiteit waar die ervaring een onderdeel van wordt. Lotgenotencontact kan een middel zijn om door interactie met gelijkgestemden te experimenteren met en vorm te geven aan die identiteit. De interactie met lotgenoten draagt bij aan onderlinge steun, herkenning en normalisering.

Belang van sociale reacties en het sociale netwerk

Van de Ven beveelt iedereen die met slachtoffers werkt aan om het belang van sociale reacties en het sociale netwerk in overweging te nemen. Ook wijst ze op de noodzaak van vervolgonderzoek naar de betekenis van verschillende vormen van sociale steun in de nasleep van verschillende slachtofferervaringen.

Publicatiegegevens en verder lezen

Van de Ven, P. (2022). The role of social support in the aftermath of victimization. Interpersonal aspects of coming to terms with a victimization experience.

Promotor: prof. dr. A. Pemberton
Copromotors: dr. M.J. van Hulst, dr. S.B.L. Leferink

Lees ook het artikel Slachtoffer hervindt identiteit en zingeving door lotgenotencontact.