Licht Verstandelijk Beperkte jongeren in de strafprocedure: Een verkenning van knelpunten en risico’s.

Toenemende signalen over een oververtegenwoordiging van licht verstandelijk beperkte (LVB) verdachten in het strafrecht maken dat er de laatste jaren hier meer aandacht voor deze groep is ontstaan. We weten evenwel nog weinig in welke mate een verstandelijke beperking tijdens de strafprocedure wordt herkend en hoe professionals met deze verdachten omgaan. Derhalve hebben we een verkennend onderzoek gedaan naar de bejegening van LVB-verdachten gedurende een drietal fases van de strafprocedure: het proces-verbaal verhoor door politie, de bespreking aan de ZSM-tafel en de strafzitting. Dit onderzoek is in twee grote steden verricht.
 
Ons onderzoek laat zien dat tijdens de aanhouding en het verhoor door de politie een verstandelijke beperking nog weinig lijkt te worden onderkend. Het is lastig balanceren is tussen ‘snel en zorgvuldig’, vooral bij de ZSM-tafel waar in een korte tijd moet worden beslist over hoe de zaak moet worden afgedaan. Met name bij 18- first offenders, volwassen verdachten, inclusief de 18- tot 23- jarigen lijkt de kans dat een verstandelijke beperking niet wordt opgemerkt aanzienlijk. Bovendien is de ZSM-tafel primair op waarheidsvinding gericht, waardoor er minder aandacht is voor sociale factoren. Als LVB’ers afstand doen van rechtsbijstand kan deze kans toenemen. Dit vergroot het risico dat LVB-verdachten als ‘normaal’ begaafde verdachten worden bejegend, wat weer kan leiden tot een niet aangepaste strafafdoening. Bij een niet op de beperking toegepaste afdoening is er een risico dat de straf niet het beoogde effect heeft. Een verhoogde kans op recidive kan het gevolg zijn, evenals het niet tijdig op gang komen van de hulpverlening.
 
Tijdens openbare zittingen lijkt de verstandelijke beperking beter naar voren te komen. De rechters zijn zich in die fase van het proces vaak beter bewust van een verstandelijke beperking en nemen uitvoeriger de tijd om aandacht aan ook de persoonlijke omstandigheden van deze verdachten te schenken.
 
Vervolgonderzoek wordt op dit moment gestart.
 
Publicatiegegevens
Marigo Teeuwen, Marijke Malsch (2017),
Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving
 
Contactgegevens
Marigo Teeuwen, T: 020 5985239, E-mail: MTeeuwen@nscr.nl