Nieuwe richtingen voor aanpak wapens onder jongeren: focus op onderliggende factoren

Door een breed netwerk aan bestuurders en professionals van gemeenten en organisaties, en vertegenwoordigers van het Ministerie van Justitie en Veiligheid, wordt op dit moment gewerkt aan een verdere ontwikkeling van het Actieplan Wapens en Jongeren. Dit plan is in 2020 ontwikkeld in reactie op een opmerkelijke toename in het aantal geregistreerde steekincidenten onder jongeren.

Ter ondersteuning van deze ontwikkeling is door het NSCR, in samenwerking met de Erasmus Universiteit Rotterdam, een literatuuronderzoek uitgevoerd. Hierbij is een grootschalige analyse volbracht op bestaande onderzoeken naar de achtergronden en de aanpak van (zowel steek- als vuur)wapens onder jongeren.

Het onderzoeksrapport is onlangs samen met andere stukken voorgelegd aan de Tweede Kamer en de aanbevelingen zullen worden meegenomen in de verdere besluitvorming rond de aanpak van wapens onder jongeren.

Meer duidelijkheid over motieven en factoren
Voor het bezitten en dragen van wapens blijken veiligheidsoverwegingen verreweg het belangrijkste motief. Daarnaast zijn er jongeren met wapens voor criminele doeleinden, maar ook voor een bepaalde uitstraling of omdat ze wapens mooi vinden. Het beslechten van een conflict komt naar voren als motief voor het daadwerkelijk gebruik van een wapen.

Veel risicofactoren voor wapenbezit, dragen en gebruik van wapens onder jongeren overlappen met die voor jeugdcriminaliteit in het algemeen. Maar uit het literatuuronderzoek komt ook naar voren dat sommige factoren specifiek van belang lijken te zijn voor wapens onder jongeren. Zo blijkt eigen slachtofferschap van geweld of getuige zijn van geweld de kans op het bezitten, dragen en gebruiken van wapens bij jongeren te verhogen. Ook ervaringen met pesten, betrokkenheid bij criminaliteit, middelengebruik, psychosociale problematiek en een omgeving met veel criminaliteit zijn factoren die vaak naar voren komen in onderzoek naar wapens onder jongeren.

Leren van buitenlandse interventies
Op basis van het onderzoek tot nu toe is het niet mogelijk een lijst op te stellen van ‘bewezen’ effectieve aanpakken. Er zijn echter wel aanwijzingen dat sommige interventies uit het buitenland bruikbaar kunnen zijn voor het verder vormgeven van de aanpak in Nederland.

Deze aanwijzingen richten zich op meerdere achterliggende factoren, zijn vaak intensief en langdurig, zorgvuldig en professioneel opgezet, en richten zich op een substantiële verandering van vaardigheden of omstandigheden van jongeren en/of het aanbieden van zorg en ondersteuning.

Er zijn ook aanpakken waarvoor geen of weinig aanwijzingen bestaan voor effectiviteit. Deze zijn vooral gericht op afschrikking, regelgeving en controle, maar niet op de belangrijkste achterliggende factoren die uit onderzoek naar voren komen.

Publicatiegegevens en verder lezen
Weerman, F., Fischer, T., Van Deuren, S., Groen, J. & Stuijt, W. (2024). Met wetenschap beter bewapend: Een verdiepend literatuuronderzoek naar de achtergronden en aanpak van wapens en wapengeweld onder jongeren. NSCR.

Lees ook de Kamerbrief waarmee het rapport is aangeboden aan de Tweede Kamer en de Beleidssamenvatting 'Met wetenschap beter bewapend'.

Daarbij wordt er momenteel een factsheet ontwikkeld.