Je kunt niet zien of een verdachte liegt of niet

De politie wil tijdens een verhoor graag weten of een verdachte liegt en daarom letten ze goed op het gedrag van een verdachte. Bij stotteren, wegkijken en friemelen denken mensen vaak dat iemand liegt. Maar, dit verband is er niet. Sommige andere gedragingen kunnen wél op liegen duiden, zoals een hoge stem en minder bewegingen maken met handen en voeten. Maar op dit gedrag wordt juist minder goed gelet of het wordt verkeerd geïnterpreteerd.

Zenuwachtig gedrag betekent niet dat een verdachte liegt

Voor dit onderzoek analyseerde het NSCR opnamen (beeld en geluid) van verdachtenverhoren, interviews en vragenlijsten. Zenuwachtig gedrag tijdens een verhoor is voor verschillende interpretaties vatbaar, laat het onderzoek zien. Vooral leken denken dat als de verdachte zenuwachtig is, deze zit te liegen. Daar staat tegenover dat iederéén zenuwachtig zou worden tijdens een verhoor, want verhoren zijn stress verhogend. Zenuwachtig gedrag betekent dan juist niet dat een verdachte liegt. Het gaat binnen een verhoorsituatie immers om ‘normaal’ gedrag. Professionals blijken minder snel te denken dat een verdachte liegt dan leken. Leken gaan vaker af op de verkeerde gedragingen dan professionals. Omdat gedrag multi-interpretabel is, moet er voorzichtig met conclusies worden omgegaan en is het raadzaam de kennis over non-verbaal gedrag te vergroten.

Juist door beeld kunnen kijkers om de tuin worden geleid

Steeds meer verhoren worden opgenomen. Maar beeld kan ook afleiden van de inhoud van het verhaal. Kijkers letten namelijk vooral op wat er te zien is, hoe de verdachte eruit ziet en hoe hij zich gedraagt. Zij luisteren minder goed naar wat de persoon zégt. Omdat vooral zichtbaar gedrag zoals wegkijken en friemelen misleidend kan zijn, kan dat betekenen dat kijkers juist bij beeld om de tuin worden geleid. Toch is beeld noodzakelijk om de verhoormethoden van de politie goed te kunnen controleren. Uit een proces-verbaal wordt bijvoorbeeld niet duidelijk of de politie misschien druk heeft uitgeoefend op de verdachte om een verklaring af te leggen. Ook de rechter kan niet alleen afgaan op wat er in een proces-verbaal staat beschreven. Beeld is dus nodig. Wel moeten beelden voorzichtiger geïnterpreteerd worden en professionals zouden zich méér bewust moeten zijn van de risico’s van beeld.

Publicatiegegevens en verder lezen

Malsch, M., Van Zanten, J. & Elffers, H. (2018). Pinokkio’s neus: leugens en het gedrag van de verdachte in een verhoorsituatie. Delikt & Delinkwent 6, 462-477.
Malsch, M., Kranendonk, R., De Keijser, J., Elffers, H., Komter, M. & Boer, M. de (2015). Kijken, luisteren, lezen. De invloed van beeld, geluid en schrift op het oordeel over verdachtenverhoren. Apeldoorn: Politie & Wetenschap.