Humanere detentieomstandigheden maken detentie én samenleving veiliger

Detentie speelt een centrale rol in ons strafrechtssysteem, met als een van de doelen het voorkomen van recidive. Hoge recidivecijfers roepen echter vragen op over de effectiviteit van detentie. Het promotieonderzoek van Franziska Yasrebi-de Kom biedt nieuwe inzichten over hoe gedetineerden detentie ervaren en hoe deze ervaringen hun gedrag tijdens detentie en na de vrijlating kunnen beïnvloeden. De resultaten van het proefschrift wijzen erop dat humane(re) detentieomstandigheden bijdragen aan minder wangedrag tijdens en minder recidive na detentie.

Ervaren strafzwaarte

Regelmatig wordt de gevangenisstraf in Nederland weggezet als soft en worden gevangenissen vergeleken met hotels. Yasrebi-de Kom laat echter zien dat detentie door gedetineerden over het algemeen als streng, zwaar en vergeldend wordt ervaren. Dat is allereerst zo vanwege de vrijheidsontneming; factoren zoals beperkte toegang tot goederen zoals boeken, televisie of toiletartikelen en een gebrek aan ervaren autonomie door het volgen van een vast dagprogramma versterken dit gevoel.

Tegelijkertijd lijkt het niet alsof deze als zwaar ervaren straffen wangedrag tijdens detentie of recidive na vrijlating reduceren. Integendeel, een als zwaar ervaren straf blijkt eerder samen te hangen met meer wangedrag.

Ervaren rechtvaardige bejegening

Persoonlijke interacties met gevangenispersoneel blijken daarentegen een cruciale rol te spelen. Als gedetineerden het gevangenispersoneel ervaren als respectvol, neutraal en behulpzaam, beoordelen ze hun bejegening als rechtvaardiger. Een rechtvaardiger ervaren bejegening blijkt vervolgens wél samen te hangen met positief gedrag van gedetineerden: tijdens detentie hangt rechtvaardige bejegening samen met minder wangedrag, en erna hangt het samen met het voornemen om op het rechte pad te blijven.

Ervaren strafzwaarte en ervaren rechtvaardige bejegening hebben dus tegenovergestelde effecten op gedrag van gedetineerden. Hiermee zal rekening moeten worden gehouden bij het maken en uitvoeren van effectief beleid.

Samenhang tussen strafzwaarte en bejegening

Ervaren strafzwaarte en de ervaren bejegening lijken nauw met elkaar samen te hangen. Toont gevangenispersoneel bijvoorbeeld meer interesse in het welzijn van een gedetineerde door af en toe een informeel gesprek aan te gaan, dan wordt detentie vaak als draaglijker ervaren. Wanneer detentieomstandigheden als onnodig zwaar worden ervaren, wordt de detentie als minder humaan gezien. Dergelijke omstandigheden dragen er op hun beurt aan bij dat gedetineerden zich minder rechtvaardig bejegend voelen door gevangenispersoneel.

Hieruit volgt dat beleid dat een focus legt op rechtvaardige bejegening succesvoller zal zijn als de detentieomstandigheden niet onnodig zwaar zijn. 

Conclusie

Van beleid dat zich richt op detentieomstandigheden en bejegening die als humaan en rechtvaardig worden ervaren, kan verwacht worden dat het positieve vruchten afwerpt voor de gedetineerde, het gevangenispersoneel en de maatschappij. Het verdient aanbeveling om het dagprogramma tijdens detentie uit te breiden én meer mogelijkheden te creëren voor informeel, positief contact tussen gevangenispersoneel en gedetineerden.

Promotie bijwonen en verder lezen

Yasrebi- de Kom op 3 februari om 13:45 op dit onderzoek aan de Vrije Universiteit Amsterdam. U kunt de promotie bijwonen door u aan te melden via het volgende formulier: https://forms.gle/Y7v3FPJMXg1svCbc8. Of u kunt de promotie online volgen via de Youtube livestream van de VU Amsterdam: https://www.youtube.com/@VUBeadlesOffice/streams.

Lees het volledige proefschrift via https://hdl.handle.net/1871.1/a6aabd07-dfe7-4756-b640-87e0ee670063