SOCIALs

Social media, Online communication, Crime Involvement and Adolescent Lives Study

Sociale media is overal – en voor adolescenten is het een dagelijkse gewoonte. In Nederland gebruikt 88% van de kinderen en tieners tussen 10 en 18 jaar dagelijks sociale media en besteedt bijna drie uur per dag aan scrollen en chatten op verschillende platforms (NL Times, 2025). Deze online ruimtes bieden mogelijkheden voor contact en individuele expressie, maar brengen ook uitdagingen met zich mee.

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat tieners worden blootgesteld aan criminogene online-inhoud, waaronder beelden van geweld, ‘snel geld’, drugsattributen of directe uitnodigingen om deel te nemen aan criminele activiteiten. Meer in het algemeen hebben sociale media de manier waarop jongeren relaties onderhouden en communiceren met vrienden en vijanden fundamenteel veranderd.

Deze nieuwe realiteit roept een cruciale vraag op voor het onderzoek naar jeugdcriminaliteit: hoe beïnvloeden sociale media het delinquent gedrag van adolescenten?

Project SOCIALs wil een antwoord geven op deze vraag. Dit vijfjarige onderzoeksproject onderzoekt de rol van sociale media in jeugdcriminaliteit. Het project onderzoekt of online interacties tussen leeftijdsgenoten bijdragen aan delinquent gedrag – en zo ja, hoe sterk die invloed is en hoe die werkt.

Gedurende het hele project richten we ons op vier belangrijke vragen:

1. Hebben sociale media meer invloed op delinquent gedrag dan offline invloed van leeftijdsgenoten?
2. In hoeverre en op welke manieren (op lange, middellange en korte termijn) beïnvloeden interacties met leeftijdsgenoten op sociale media delinquent gedrag bij adolescenten?
3. Welke kenmerken van sociale media (zoals blootstelling aan risicovolle inhoud of groepsdruk) hebben de grootste invloed op de houding en het gedrag van adolescenten?
4. Welke individuele kenmerken en omstandigheden versterken of beschermen tegen criminogene effecten van sociale media?

Om deze vragen te beantwoorden, is het project opgedeeld in vier delen, elk bedoeld om een ander stukje van de puzzel te onderzoeken, met mogelijkheden voor tieners en gezinnen om mee te doen:

1. Pilotstudie: Deze fase werd al in 2025 afgerond en legde de basis voor het hoofdonderzoek. Het combineerde kwalitatief onderzoek – waaronder focusgroepen en interviews met adolescenten en hun ouders – met kwantitatieve enquêtes onder 600 adolescenten om eerste gegevens te verzamelen over sociale media, interacties met leeftijdsgenoten en delinquent gedrag.
2. Longitudinaal onderzoek: een jaarlijkse enquête (januari-maart 2026, 2027 en 2028) die dezelfde groep van 1000 adolescenten in de loop van de tijd volgt, zodat we kunnen zien hoe hun gedrag en gebruik van sociale media zich ontwikkelen en veranderen. Tijdens de eerste ronde (in 2026) enquêteren we ook 500 ouders van deze adolescenten.
3. Smartphonestudie: jongeren wordt gevraagd om gedurende een paar weken dagelijks korte vragenlijsten in te vullen op hun telefoon. Dit helpt ons om veranderingen in het gebruik van sociale media, interacties met leeftijdsgenoten en gedrag gedurende dagen en weken te volgen. Voor deze studie zullen we 250 van de adolescenten uitnodigen die ook deelnemen aan de longitudinale studie.
4. Virtual Reality (VR)-onderzoek: In dit deel gebruiken we VR om interacties met leeftijdsgenoten te simuleren in een gecontroleerde omgeving. Zo kunnen we veilig en realistisch onderzoeken hoe tieners reageren op directe groepsdruk. Voor dit onderzoek nodigen we 250 van de adolescenten uit die ook deelnemen aan het longitudinale onderzoek.

Betrokken onderzoekers

Prof. dr. Frank Weerman is senior onderzoeker bij het NSCR en bijzonder hoogleraar Jeugdcriminologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is hoofdaanvrager en coördinator van dit project. Frank heeft ruime ervaring met criminologisch onderzoek, met name op het terrein van jeugdcriminaliteit. Hierbij focust hij op de rol van leeftijdsgenoten, problematische jeugdgroepen en de schoolomgeving.

Dr. Evelien Hoeben is onderzoeker bij het NSCR en gastdocent aan de afdeling Sociologie van de Universiteit Utrecht. Zij is mede-hoofdonderzoeker van dit project. Haar onderzoek richt zich op de invloed van leeftijdsgenoten, opvoeding en situationele factoren in relatie tot jeugdcriminaliteit en middelengebruik. www.evelienhoeben.com

Rhea Mariel Peter is sinds januari 2025 als promovendus bij dit project betrokken. Rhea is al lang geïnteresseerd in de invloed van sociale en omgevingsfactoren op adolescenten. Haar onderzoek richt zich nu op het begrijpen van de rol van sociale media bij het vormgeven van het gedrag van adolescenten. Momenteel verzamelt ze artikelen die het verband aantonen tussen het gebruik van sociale media en delinquentie. Rhea’s werk zal vervolgens de mechanismen onderzoeken en testen die dit verband verklaren, met als doel een beter begrip te krijgen van hoe online interacties bijdragen aan jeugdcriminaliteit.

Veerle Vijverberg  is sinds maart 2025 betrokken bij het project als datacoördinator. Ze behaalde in 2024 haar master in onderzoekspsychologie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Veerle richt zich in haar academische werk op het begrijpen van hoe jongeren zich ontwikkelen en met elkaar omgaan. Voorheen werkte ze als labmanager bij het ConnectedMinds Lab van de UvA, waar ze ondersteuning bood bij het verzamelen van gegevens voor een project over sociale invloed. Daarnaast deed ze ervaring op als onderzoeksassistent aan de Universiteit Utrecht voor het MultiTal3nt-project, dat de perspectieven van multiculturele studenten op hun multiculturele identiteit en het verband daarvan met creativiteit onderzocht. Als datacoördinator zal Veerle nauw samenwerken met scholen om het proces van gegevensverzameling te faciliteren.

Samenwerking

Prof. dr. Jean-Louis van Gelder is directeur van het Max Planck Instituut voor de Studie van Criminaliteit, Recht en Veiligheid in Duitsland en hoogleraar aan het Instituut voor Onderwijs en Kinderstudies van de Universiteit Leiden in Nederland. Zijn onderzoeksinteresses richten zich op de rol van emoties en persoonlijkheid bij criminele besluitvorming, de toepassing van nieuwe technologieën zoals virtual reality bij het onderzoek naar criminaliteit, en de relatie tussen kortetermijndenken en crimineel gedrag.

Dr. Tim McCuddy, universitair hoofddocent sociologie aan de Universiteit van Memphis, is ook medeonderzoeker. Zijn onderzoek richt zich op de invloed van scholen, buurten en sociale media op jeugdcriminaliteit en slachtofferschap.

Informatie voor jongeren

Informatie voor ouders

Informatie voor schoolpersoneel

Nieuwsbrief

Schrijf je in voor de nieuwsbrief via deze link.

Neem contact op

Voor meer informatie over dit onderzoek kunt u contact met ons opnemen via onze projectcontactgegevens.

06-25490826 (Bellen/Whatsapp/Signal) | Projectsocials@nscr.nl