Stay home, stay safe? Aanleiding en achtergrond

Als gevolg van de wereldwijde uitbraak van het COVID-19 virus heeft Nederland sinds medio maart te maken met landelijke en regionale maatregelen, die verspreiding van het virus tegen zouden moeten gaan. Afhankelijk van de besmettingsgraad en ziekenhuisbezetting, heeft Nederland de afgelopen tijd te maken gekregen met op- en afschalingen van dergelijke maatregelen. Voorbeelden van COVID-19-maatregelen zijn thuiswerken, zoveel mogelijk thuisblijven, niet reizen, sluiting van publieke locaties en horeca en de sluiting van scholen en kinderdagverblijven. Afhankelijk van de opgelegde beperkende maatregelen, hebben ze vrijwel altijd in een zekere mate beperkte bewegingsvrijheid tot gevolg. De maatregelen hebben inmiddels ook merkbare economische gevolgen voor veel mensen. Sommigen hebben angst hun baan te verliezen, anderen krijgen te maken met teruglopende inkomsten. De mogelijke financiële consequenties van de maatregelen kunnen eveneens stress opleveren. Daarnaast hebben mensen mogelijk zorgen om de verspreiding van het virus, worden zij zelf, of hun familieleden ziek met mogelijk langdurige consequenties of langdurige quarantaine tot gevolg.

Waarom is dit onderzoek belangrijk?

De beperkte bewegingsvrijheid, sociale isolatie en financiële onzekerheid kunnen leiden tot oplopende spanningen in gezinssituaties en mogelijk zelfs de kans op huiselijk geweld vergroten. Tegelijkertijd kunnen de getroffen maatregelen het contact tussen potentiële slachtoffers en professionals beperken, waardoor professionals mogelijk minder zicht hebben op signalen van huiselijk geweld en worden vermoedens minder vaak gemeld. Hoewel er dus reden is te veronderstellen dat de kans op huiselijk geweld ten tijde van strenge maatregelen toeneemt, zou het ook goed kunnen dat dit niet zichtbaar wordt in de officiële meldingen.
Voor de mogelijke toename van huiselijk geweld tijdens de COVID-19-pandemie is ook in de media veel aandacht geweest. Daarnaast werden door het Ministerie van VWS zorgen geuit over het effect van de maatregelen op huiselijk geweld. Deze zorgen zijn overigens ook omgezet in diverse campagnes, gericht op het aansporen van slachtoffers en omstanders om huiselijk geweld te melden. Bijvoorbeeld door het invoeren van het codewoord Masker-19 om huiselijk geweld te melden bij apotheken en de landelijke invoering van de chatfunctie om laagdrempelig en anoniem in contact te komen met regionale Veilig Thuis-organisaties.

Wat gaan we doen?

Het NSCR is systematisch grootschalig onderzoek gestart naar de effecten van de COVID-19 maatregelen op (meldingen van) huiselijk geweld. Momenteel zijn er hoogstens vermoedens van veranderingen in de omvang, aard, en ernst van (de meldingen) van huiselijk geweld als gevolg van deze maatregelen. Empirisch gefundeerd inzicht in de gevolgen van de maatregelen voor (meldingen van) huiselijk geweld is echter onontbeerlijk om in deze en toekomstige situaties (bijvoorbeeld herinvoering van de maatregelen bij opleving van het virus) risicovolle (gezins)situaties eerder en beter te identificeren, hulpverlening gerichter te kunnen inzetten en slachtoffers beter te ondersteunen. Onderzoek naar de mechanismen waaronder huiselijk geweld ontstaat en escaleert, kan bovendien ook op de langere termijn relevante inzichten verschaffen in de ontwikkeling en aanpak van huiselijk geweld. Het NSCR deed al eerder onderzoek naar huiselijk geweld.

Wat levert het onderzoek op voor de praktijk?

Bij dit onderzoek staat de verbinding tussen wetenschap en praktijk centraal. We leveren een real-time monitor op: factsheets met regionale en landelijke trends, waarin we het aantal meldingen uit een bepaalde periode uit 2020 (met in meer of mindere mate sprake van beperkende maatregelen) afzetten tegen dezelfde periode in 2019. Daarnaast proberen we door middel van een tijdlijn ook aandacht te besteden aan de tegelijkertijd lopende campagnes, interventies, of beleidswijzigingen in het werkveld. Deze real-time monitor delen we met betrokken partners.